Avokado tostu ve açai kaselerinden "süper gıdalara" kadar, son yıllarda market rafları, Instagram paylaşımları ve sağlık blogları bu kavramla dolup taşıyor.

Peki, bir yiyeceği gerçekten "süper" yapan ne? Ve en önemlisi, bu popülerliğe inanmalı mıyız?

Gelin, süper gıdalar kavramını biraz daha yakından inceleyelim, pazarlama oyunlarının perde arkasını aralayalım ve gerçek faydaları ile sadece satış taktiği olanları ayıralım.

"Süper Gıda" Terimi Nereden Geldi?

"Süper gıda" ifadesi bilimsel bir terim değil, pazarlama jargonudur. Beslenme uzmanı ve araştırmacı Dr. Marion Nestle’ye göre, "süper gıda"nun resmi bir tanımı yoktur. Yani teknik olarak, herhangi bir yiyecek süper gıda olarak adlandırılabilir, yeterli bilimsel kanıt olup olmadığına bakılmaksızın.

Bu terim ilk kez 20. yüzyılın başlarında muzları tanıtmak için kullanıldı. O zamandan beri pazarlamacılar, antioksidanlar, vitaminler ve hastalıklarla savaşan özelliklerle dolu olduğu söylenen yaban mersini, tohumlar, deniz yosunları ve algler gibi birçok yiyeceğe bu etiketi yapıştırdılar.

Ancak bir yiyeceğe "süper gıda" demek, onu sihirli bir şifa kaynağı gibi gösterebilir. Bu da uzun vadeli beslenme alışkanlıklarının önemini gölgede bırakabilir.

Besin Yoğunluğunun Gerçeği

Tüm "süper gıdalar" yalan değil; asıl güç, etiket değil, besin yoğunluğundadır. Örnek verelim:

1. Yaban mersini – C vitamini ve özellikle antosiyanin adlı antioksidanlar açısından zengindir. Bu maddeler, yaşlanma ve kronik hastalıklarla bağlantılı oksidatif stresi azaltmaya yardımcı olur.

2. Kara lahana – Lif, K vitamini, kalsiyum ve fitonutrientlerle doludur. Hafifçe soteleyerek ya da salatalara çiğ ekleyerek tüketmek için harika bir seçimdir.

3. Chia tohumu – Omega-3 yağ asitleri, lif ve protein bakımından zengindir. Sindirim sağlığını destekler ve tokluk hissi verir.

Bu yiyecekler gerçekten faydalıdır. Ancak onları "süper" diye etiketlemek, bağlam olmadan yanıltıcı olabilir.

Önemli Olan Düzenli Beslenme Alışkanlığıdır

Bir avuç kuru yaban mersini, diğer tüm beslenme alışkanlıklarınız aşırı işlenmiş gıdalardan oluşuyorsa sizi sağlıklı yapmaz. Önleyici tıp uzmanı Dr. David Katz bunun altını şöyle çiziyor: "Hiçbir tek yiyecek sağlığın anahtarı değildir. Fark yaratan şey genel beslenme düzenidir."

Yani:

• Ekleyin, takıntı yapmayın. Ispanak veya chia tohumu gibi süper gıdalar iyi takviyelerdir ancak dengeli öğünlerin yerini tutmazlar.

• Çeşitlilik olsun. En sağlıklı beslenmeler çeşitlilik barındırır. Sadece modaya uymak için her gün kinoayı yemeyin. Tahılları, sebzeleri ve protein kaynaklarını dönüştürün.

• Şeker miktarına dikkat edin. Açai kaseleri ve smoothie gibi birçok süper gıda ürünü, eklenmiş şekerle doludur. Bu da sağlık faydalarını azaltır.

Süper Gıda Etiketinin Fiyatı

Süper gıdalar genellikle yüksek fiyat etiketiyle gelir. Küçük bir paket kuru yaban mersini ya da spirulina tozu, brokoli başı veya yulaf paketine göre 5 kat daha pahalı olabilir. Oysa bu sıradan sebzeler de en az süper gıdalar kadar besleyicidir.

Mesela kırmızı lahana, havuç, fasulye gibi sebzeler besin açısından zengindir ama “süper gıda” listesine pek girmez. Çünkü egzotik değiller, modaya uygun değiller ya da kolay pazarlanamazlar.

Bütçeniz önemliyse (ki çoğumuz için öyledir), 15 dolarlık tozlara harcamak yerine yerel, taze, renkli sebzeleri tercih edin. Gerçek besin değerini uygun fiyatla alırsınız.

Süper Gıda Düşüncesi Riskli Olabilir

"Süper" sıfatına fazla inanmak bazı yiyecekleri aşırı tüketmeye ya da tıbbi uyarıları göz ardı etmeye yol açabilir. Örneğin:

• Yalnızca yeşil smoothielerle beslenmek diğer temel besinlerden yoksun kalmanıza neden olabilir.

• İlaç kullananlar dikkatli olmalı; mesela greyfurt, bazı ilaçların etkisini azaltabilir.

Yeni bir "mucize gıdayı" beslenmenize büyük miktarlarda eklemeden önce mutlaka doktorunuza danışın, özellikle kronik bir rahatsızlığınız varsa.

Süper Gıdalar Değerli mi?

Evet, ama bunları büyük resmin bir parçası olarak gördüğünüzde. Yoğurdunuza chia tohumu eklemek harika. Beyaz pirinci kinoayla değiştirmek çok iyi. Ama açai tozunun tüm vücudunuzu detoks yapmasını beklemek sadece reklam hilesi.

Besin değeri yüksek bitkilerden gerçekten faydalanmak için:

1. Tabağınızı renklendirin – Ne kadar çok renk varsa, o kadar çok çeşit besin alırsınız.

2. Etikete takılmayın – Bu yiyecek besin yoğunluğu ve fiyat açısından uygun mu diye sorun.

3. Modaya şüpheyle yaklaşın – Sağlık trendleri hızla değişir. Sağlıklı alışkanlık, yıllarca sürdürebileceğiniz olandır.

Son Söz: Sağlık Mucizesi Tek Bir Gıdada Değil, Dengeli Beslenmede

Bir dahaki sefere pahalı bir süper gıda karışımı ya da sosyal medyada popüler yeni trende kapılmak üzereyken durun. Kendinize sorun: Zaten çeşitli, gerçek ve tam gıdalarla mı besleniyorum? Cevabınız evet ise büyük ihtimalle çoğundan daha iyi besleniyorsunuz.

Chia pudingi yemekten ya da kahvenize keten tohumu serpmekten zarar gelmez ama bu tür moda kelimeler sizi gerçek gerçekten, yani dengeli ve düzenli beslenmeden alıkoymasın.

Siz ne düşünüyorsunuz? Süper gıdalar sizin için işe yaradı mı, yoksa sadece para kaybı mı hissettirdi?